جهت یابی قبله به کمک خورشید

قبله یابى وتعیین سمت قبله از مباحث بنیادین علم ونجوم اسلامی است ودانستن جهت قبله در بسیاری از عبادات امر ضروری است . یکی از شیوه های دقیق جهت یابى قبله ، استفاده از سایه شاخص به هنگام زوال ظهر مکّه مکرمه در دو روز خاص از سال است این دو روز عبارتند از 7 خرداد و 24 تیر ، بر این اساس می توانید با استفاده از یک شاخص وتعیین سایه شاخص در این دو روز ، سمت دقیق قبله هر مکانى را در نیمکره شمالى به سادگی بیابید . مکّه مکرمه ، که قبله مسلمانان در آن واقع است ، در طول جغرافیایی 39 درجه و 49 دقیقه (شرقى ) وعرض جغرافیایى 21 درجه و 26 دقیقه ( شمالى ) قرار دارد ، در روزهای خرداد و 24 تیر هر سال ، میل خورشید ( فاصله مرکز خورشید) با عرض جغرافیایى مکّه مکرمه برابر می شود وبه عبارت دیگر ، هنگام ظهر شرعی (اذان ظهر ) ، خورشید درست در سمت الرأس مکّه قرار می گیرد ؛ در نتیجه شاخص در مکّه سایه نخواهد داشت ولذا در هر مکانى که قرار داشته باشید ، خلاف سایه شما ، سمت صحیح قبله را نشان می دهد . برای آن که این عمل به دقت انجام پذیرد ، می توانید از یک وسیله عمود بر زمین (نخ یا میله) استفاده کنید وخلاف جهت سایه آن را در این دو روز از سال در هنگام اذان ظهر مکه ( 7 خرداد ساعت 13 و 48 دقیقه و 24 تیر ساعت 13 و 57 دقیقه) مشخص کنید . .اما در همه ی نقاط زمین چنین چیزی رخ نمی دهد بلکه تنها برای نقاط خاصی ، زمان هایی در سال وجود دارد که خورشید دقیقاً به طور عمود بر آن ها بتابد . این نقاط بین عرض های جغرافیایی 23.5 درجه ی شمالی و 23.5 درجه ی جنوبی قرار دارند . اگر به کره ی زمین نگاهی بیندازید ، ناحیه ی بین دو مدار رأس السرطان و رأس الجدی ، ناحیه ی مورد نظر است . به بیانی نجومی تر ، زمانی که عرض جغرافیایی یک مکان با میل یک جرم آسمانی (از جمله خورشید) برابر شود ،جرم آسمانی دقیقاً در بالای سر آن مکان (که در نجوم به آن سرسو یا سمت الرأس می گویند) قرار خواهد داشت . در مورد خورشید چون تنها بین میل 23.5- و 23.5 حرکت می کند ، بنابراین تنها برای مکان هایی که بین عرض 23.5 درجه ی شمالی و 23.5 درجه ی جنوبی قرار دارند ، امکان رخداد چنین پدیده ای وجود دارد . شهر مکه و درنتیجه کعبه هم چون در چنین عرض جغرافیایی ای قرار دارند ، دارای این ویژگی هستند و می توان بر این اساس جهت دقیق قبله را که به ویژه برای مسلمانان اهمیت دارد ، در هر نقطه از زمین که در آن لحظه که خورشید بالای مکه قرار دارد ، در روز به سر می برد ، به دست آورد .