« زُيّن للنّاس حبّ الشّهوات من النّساء و البنين و القناطير المقنطرة من الذّهب و الفضّة و الخيل المسوّمة و الانعام و الحرث ذالك متاع الحيوة الدّنيا و الله عنده حسن المآب ـ قل ءانبئكم بخير من ذالكم للّذين اتقوّا عند ربّهم جنّات تجري من تحتها الانهار خالدين فيها و ازواج مطهّرة و رضوان من الله و الله بصير بالعباد». (براي مردم زينت داده شده است، ميل شديد به زنان و فرزندان و اندوختن ثروت هاي هنگفت، از طلا و نقره و اسب هاي نشان شده و حيوانات حلال گوشت و كشتزار. اين ها ماية لذّت زندگي دنيا ست، در حالي كه محل خوب باز گشت نزد خداوند است. ـ بگو آيا شما را آگاه كنم به بهتر از چنين چيزها. براي اهل تقوا نزد پروردگارشان بهشت هائي هست، كه در زير (درختان) آنها نهرهاي روان است، كه در آنها جاويد خواهند بود. با همسران پاكيزه. و خشنودي خداوند. و خداوند، بينا از كار بندگان است. 14 و 15، آل عمران).
از بس كه بجا و بيجا، به امور دنيوي بد گويي شده است، اغلب كساني كه مي خواهند ترجمه و تفسير، براي اين قبيل آيات عرضه كنند، بي اختيار به طريق نا صواب مي روند. وكساني را كه دوستار زن و فرزند و مال و منال و... هستند، تقبيح مي نمايند. و نصيحت مي كنند، كه چنين احساساتي را در وجود خود سركوب كنند، تا رستگار شوند.
اما اگر كسي بخواهد به حقيقت امر آگاه شود، ناگزير است كه طبق فرامين الهي در آيات قرآن تدبّر كند، تا بداند خود قرآن در خصوص اين آيات چه توضيحي دارد. «زيّن» به معني آراسته شده، يا زيبا و زينت داده شده، مي باشد. «للنّاس» يعني براي عامة مردم. كه تمام طبقات را شامل مي شود. «حبّ» يعني دوستي. و «الشّهوات»، يعني تمايلات و لذّت هاي شديد. كه جمعاً مي شود: دوستي و تمايلات شديد، نسبت به زن و فرزند و.. براي عامة مردم آراسته و زيبا شده است.
اوّل سؤالي كه به ذهن مي رسد اين است كه چه كسي چنين خصوصيّتي را براي عامة مردم زينت داده است، تا براي آنان دل چسب و خوشايند باشند؟
بديهي است كه تنها كسي كه مي تواند در وجود تمام مردم، بدون استثنا، تأثير نمايد و اِعمال قدرت كند، خداوند است. و به طوري كه مي دانيم، خداوند هم عملي بدون حكمت انجام نمي دهد. پس چرا ما بايد خصوصيّت زيبا شدة دوست داشتن شديد زن و فرزند و.. را مذموم بدانيم؟
براي اينكه مطمئّن شويم كار، كار خداوند است. از آيات ديگر كمك مي گيريم. تا معلوم شود كلام خداوند، نسبت به مواردي كه در آية مورد بحث ذكر شده است، چه توجيهي بدست مي دهد.
به مستندّات ذيل توجّه فرماييد:
1ـ خداوند حكيم، در مورد ازدواج، كه شامل زن و مرد، هر دو، مي شود فرموده است: «ومن آياته خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوا اليها و جعل بينكم مودّة و رحمة انّ في ذالك لآيات لقوم يتفكّرون». (از آيات خداوند است، كه براي شما از نوع خودتان، زوج هايي آفريد. تا در كنار آنان بياراميد. و بين شما دوستي و رحمت ايجاد كرد. محققاً، در اين كار خداوند، اشاراتيست براي كساني كه به تفكّر و تدبّر مي پردازند. 21، روم)
آيه، صراحت دارد كه اوّلاً، همسران، از آيات خداوند هستند. ولذا بسيار اهميّت دارند. ثانياً، بايد آن چنان كه خداوند خواسته است، آرامش را در كنار آنان جستجو كرد. ثالثاً، خود خداوند با بر قراري مودّت و رحمت بين آنان، خواسته است تا شديداً يكديگر را دوست بدارند. رابعاً، توجّه به مفاهيم آيه را، از خصوصيات مردم متفكّر و انديشمند دانسته. يعني توصيه فرموده است، كه در اين مورد به تفكّر بپردازيد. تا اشارات و مفاهيم آيه، برايتان آشكار شود.
2ـ در مورد زن و فرزندان فرموده است: «والله جعل لكم من انفسكم ازواجا و جعل لكم من ازواجكم بنين و حفدة و رزقكم من الطّيبات افبالباطل يؤمنون و بنعمت الله هم يكفرون». (و خداوند از نفس خود شما، برايتان همسراني قرار داد، و از همسرانتان، برايتان فرزندان ونوادگاني به وجود آورد، و از پاكيزه ها روزيتان مي دهد. پس آيا به باطل ايمان مي آورند، ونعمت هاي خداوند را كفران مي كنند؟.72 ، نحل). اين آيه هم برقراري نظام زن، و فرزند داشتن را كه بقاي نسل بر آن استوار است، از نعمات بزرگ خداوند شمرده. وكفران اين نعمت را تقبيح فرموده است.
3ـ در مورد مال و فرزند و كشتزار، فرموده است: «ويمددكم باموال و بنين و يجعل لكم جنات و يجعل لكم انهارا». (و (خداوند) بوسيلة فرزندان و اموال به شما نيرومي رساند. (نيرو مي بخشد). و براي شما باغ هايي و نهرهايي فراهم مي كند. 11،نوح)
به طوري كه آيه، صراحت دارد. مال و فرزند و كشتزار، نيروهايي هستند. كه خداوند براي تقويت بندگان خود مقرر و روزي مي فرمايد. و بايد آنها را نعماتي بزرگ شناخت.
و خدا را في الواقع، شكر گزار بود كه چنين نعماتي را با تأييدات كامل خود، به ما عطا فرموده است.
4ـ نسبت به اسبان و استران فرموده است: «والخيل والبغال والحمير لتركبوها و زينة و يخلق ما لا تعلمون». (واسب ها و استران والاغ ها را آفريده است، تا بر آنها سوار شويد، و نيز تجمّل شما باشند. و چيزهاي ديگري برايتان خلق مي كند كه شما نمي دانيد. 8، نحل). آيه، اشاره دارد كه علاوه بر اينكه چهار پايان را براي تأمين آسايش انسان آفريده است، تمايل به تجمل گرايي و زينت دوستي، نيز منظور بوده است. و اين احساس بشر را مستحسن شمردهاست چنان كه خود در نهاد بشر تعبيه فرموده است.
5ـ وجود حيوانات حلال گوشت (انعام) را اين گونه تعريف فرموده است: «والانعام خلقها لكم فيها دفء و منافع و منها تأكلون». (چهار پايان حلال گوشت را برايتان آفريد، كه از آنها وسيلة گرم كردن خود را تأمين نماييد، و سودهاي ديگر ببريد، و از گوشتشان تغذيه كنيد. 5، نحل).
به طوري كه از آيات مذكور و آيات متعدّد ديگر بدست مي آيد، علاوه بر اين كه بهره گيري از امكاناتي كه خداوند در روي زمين آفريده است، نعمت شناخته شده، و براي رفع احتياجات ضروري انسان هستند، استفاده از آنها به عنوان تحمل و زينت، ممدوح است. و اين نكات، دلالت دارند كه «حبّ الشّهوات» را كه در آية مورد بحث به آن اشاره شده است، خداوند خود در نهاد بشر تعبيه فرموده است. و تزيين آن كار هر كسي نيست. و لذا تعبيّت از اين احساس، كه خداوند آفريده است، يعني بهره گيري از متاع دنيا، كه عبارت از دوستي زن، فرزند، ثروت، طلا، نقره، باغ و بوستان و وسيله هاي سواري و باري (به هر نوع آن) و دام ها، همه و همه مستحسن وممدوح است. البته مشروط بر اينكه در بدست آوردن و خرج كردن آن، اجراي مفاد آيات ديگر، و حقوق ديگران، رعايت شود.
و لذا هيچ كس نبايد كاري كند و سخني گويد، كه مسلمانان نسبت به بهره گيري از امكانات مادّي، كه در حقيقت نعمات الهي هستند، بي رغبت گردند. و بر اساس ايجاد بي رغبتي، كه يك احساس غير طبيعي و كاذب است، تعادل زندگي مسلمانان بهم بخورد، و موجب عقب ماندگي آنان از ديگران بشود. آنچه اهميّت دارد، و بايد جداً بدان پرداخته شود، اين است كه حقايق امر دين، خوب شناسانده شود، تا خود مسلمانان، خويشتن را از تند روي و اسراف و تبذير، بر حذر دارند. و حفظ كنند و از طريق عدالت، خارج نشوند.
پروردگارا، ديگران هم به دنبال من مي آيند. و من شتابان آمدم. تا اي خداوند، از من راضي باشي.(86، طه)