«اهدنا الصّراط المستقيم» ما را به راه راست (بزرگ راه مستقيم) هدايت فرما (6- حمد)
ريشه كلمه صراط از (استراتا) يوناني گرفته شده است كه در زبان مدرن اروپائي به استريت يعني خيابان مبدل شده است و آن هم راهي است كه مطابق اصول مهندسي ساخته شده باشد و بلنديهايش بريده، گودال هايش پر شده، روي دره ها و آبروها پل زده، و كف راه با سنگ و مصالح مناسب ديگر زير سازي و كوبيده و سخت شده، و رويه اش با آسفالت و غير آن تسطيح و هموار و سفت شده، حاشيه هايش جدول بندي و احياناً درخت كاري و گل كاري شده، با خط كشي و پياده رو سازي مسير پياده و سواره مجزا گرديده، با نصب ميله ها و علائم ديگر فواصل با مقصد اعلام گرديده و راههاي فرعي و تقاطع ها كاملاً مشخّص گرديده، كنار پرتگاه ها جان پناه نصب و اعلام خطر شده و به طور كلّي تمام نكات ايمني در ساختمان آن رعايت گرديده است- اين تعريف صراط است كه خداوند با اضافه كردن كلمة مستقيم به آن يك نام مركّب ساخته و دين و قرآن را به اين نام ناميده است.
اين دو كلمه مختصر (صراط المستقيم) معناي دين است كه تفصيل آن قرآن مبين مي باشد كه شامل تعاريف فني مختصات راه دين است و طراح و مبدع آن خداوند كريم، و مهندس مجر ي و پياده كننده طرح و نقشه حضرت محمد ابن عبد الله () و مسافران راه، مسلمانان و مقصد، تقرّب به خداوند متعال است.
فرقي كه «صراط مستقيم» يا «صراط» با (استراتا) دارد اين است كه خداوند در طرّاحي و نقشه وتأمين اعتبار براي اجراي نقشه هيچ گونه مشكل و محدوديّتي ندارد و لذا طرح راه خود را روي كوتاه ترين فاصله از مبدأ به مقصد نقشه كشيده و با تأمين اعتبار كافي براي اجرا به پيغمبر خود سپرده است و به همين جهت كلمه مستقم را به صراط اضافه فرموده است و لذا «صراط المستقيم» ايمن ترين و كوتاه ترين راهي است كه مسلمان مؤمن را به سعادت جاويد مي رساند و ما وقتي از خداوند در نيايش خود هدايت و استعانت مي خواهيم هدايت به چنين راهي است كه در بهترين شرايط و كوتاه ترين مدّت ما را به خداوند نزديك مي نمايد.
قرآن به تمام معني مفهوم واقعي يك بزرگ راه مستقيم است كه هيچ گونه انحراف و كجي و نقصي در آن وجود ندارد. كسي كه قدم به اين راه بگذارد ديگر گم شدني نيست، چون هر چند كوره راه ها و راه هاي مختلف و تقاطع ها در نزديكي ها و حوالي و متقاطع با آن وجود دارد امّا تفاوت آن قدر زياد است كه كسي گرفتار ترديد نمي شود مگر كسي نابينا باشد كه تفاوت ها را نه ببيند و يا خود را به كوري بزند و نخواهد ببيند.
دقّت در آيات (1-5 سوره مباركه يس) توضيح فوق را روشن تر مي نمايد: «و القرآن الحكيم- انّك لمن المرسلين- علي صراط المستقيم- تنزيل العزيز الرّحيم»: اي فرستاده ما – تو با همراه داشتن قرآن محكم اساس- مسلماً از جمله پيغمبران هستي – براي بزرگ راه مستقيم دين- (كه آن هم) پياپي از طرف خداوند عزيز مهربان نازل مي شود. به طوري كه ملاحظه مي فرمائيد در اين آيات تصريح شده است كه «صراط المستقيم» همان آياتي است كه بر پيغمبر عظيم الشأن در دوران پيغمبري نازل شده است يعني قرآن كريم. آيات ديگري كه دلالت دارند «صراط المستقيم» همين قران است آيه (100 از سوره نمل است) كه مي فرمايد: «و اذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشيطان الرّجيم» به هنگام شروع به قرائت قرآن از شيطان رجيم به خداوند پناه ببر، و ديگري آيه (16 سوره اعراف) است كه از قول شيطان ميفرمايد: «قال فبما اغويتني لأ قعدّن لهم صراطك المستقيم » (شيطان) گفت: قسم مي خورم كه چون مرا اغوا كردي من هم بر ضد و به منظور اغواي آدميان بر صراط مستقيم تو خواهم نشست (تا آنها را از فهم مطالب قرآن بفريبيم) كه اين دو آيه صراحت دارند كه بزرگ راه راست خداوند همين قرآن است كه شيطان بر سر آن كمين گرفته است لذا بايد هنگام شروع به قرائت آن از شيطان به خداوند پناه ببريم.
با عنايت به توضيحاتي كه درباره «صراط المستقيم» داديم و گفتيم كه معني آن بزرگراه كاملاً راست و بدون پيچ و خم و هر گونه عيب و نقص است مي توانيم مفاهيم آيات (1 تا 5 سوره يس) را به شرح زير قابل فهم تر نمائيم- اي فرستاده ما، تو با همراه داشتن قرآن كريم كه طرح و نقشه كامل دين اسلام است از طرف ما به عنوان پيامبر و مجري طرح و نقشه دين (وضع شريعت) – انتخاب و اعزام به سوي بندگان هستي، تا بزرگراه مستقيم دين اسلام را بنا كني- (در جريان كاري كه آغاز كرده اي) مرتباً و به هنگام، دستور و راهنمائي هاي لازم به تو خواهد رسيد- تا اين بزرگراه وسيله اي مطمئن و ايمن باشد كه بندگان ما بتوانند در كوتاه ترين زمان و مكان خود را با استفاده از آن به ما نزديك نمايند. نكته مهم و قابل دقّت ديگري كه در صراط مستقيم يعني قرآن و شريعت اسلام نهفته است اين است كه اين بزرگراه از ابتدا تا انتها در همين دنيا ساخته شده است و در چنين بزرگ راهي كلّ نيازمنديهاي مسافران آن مي بايد ملحوظ شده باشد و ملحوظ هم شده است به طوري كه در طيّ سفر از لحاظ مادّي و معنوي هيچ گونه مشكلي براي مسافران پيش نيايد و ما هم در تعاريفي كه از برخي آيات عرضه خواهيم كرد به اين هر دو جنبه به طور يكسان مي پردازيم. و خلاف آن را ناصواب مي دانيم.