هدايت ، رهبري و دلالت شخص يا اشخاص براي رسيدن به مقصد يا مقصودي است . هدايت نيز مانند تمام پديده هاي جهان آفرينش بر اساس اصل تزويج داراي دو جنبه مثبت و منفي مي باشد و هر جنبه آن شامل حال كساني مي باشد كه به آن علاقمندند . بنابراين وقتي گفته مي شود « هدايت » ، نبايد تصور شود كه هدايت منحصر به سمت و سوي صلاح و رستكاري است زيرا گروهي هم هستند كه عكس آن را مي‌طلبند و لذا در جستجوي راهنمابراي رسيدن به مقصود خود هستند و اين هم يك خصوصيت فطري است چنانكه خداوند فرموده است : وَ هَدَيناه‌ُ النَجّدَين :(ما در همان ابتداي خلقت كه انسان را آفريديم ) او را به دو طريق ( خير و شر ) هدايت كرديم ـ يعني فطرت او را جوري تنظيم كرديم كه هم بتواند در راه خير برود و هم در راه شر .
آيات 7 تا 10 سوره شمس نيز به همين معنا صراحت دارند : وَ نَفس‌ٍ وَ ما سَوّيها ـ فالَهُمها فُجوُرَها وَ تَقويها ـ قَد اَفلَح‌َ مَن زَكيّها ـ وَ قَد خاب مَن دَسّيها : به نفس توجّه كنيد و آنچه آن را به تعادل رسانيد ، پس سركشي و خويشتن داري را در آن الهام كرد ـ براستي كه رستگار شد كسي كه آنرا تزكيه و (از سركشي ) پاك كرد ـ و براستي كه زيان برد آنكه آن را تباه كرد . اين نوع هدايت كه با خلقت در فطرت انسان تعبيه مي شود هدايت تكويني مي باشد كه ما مي توانيم آن را «بذر هدايت » بناميم . كه دو گونه است : يكي بذر گياه خوب و ديگري بذر علف هرز كه آفت گياه مفيد است ، و آيات 9 و 10 سوره شمس نيز همين معني را افاده مي نمايند : قَد اَفلَح‌َ مَن زَكيّها : به حقيقت كشاورز (سعادتمند ) كسي است كه مزرعه نفس را از بذر علف هرز پاك كند وَ قَد خاب مَن دَسيّها: و زيانكار كسي است كه آن بذر را در مزرعه نفس خويش زير خاك كند ( تا ريشه زند و برويد )
تا آنجا كه بذر هدايت در فطرت است هدايت از نوع تكويني است ولي از آنگاه كه شخص يا بگو كشاورز شروع به دخالت در امر تزكيه و يا تدسيه گياه در كشتزار وجود خود مي كند هدايت جنبه تشريعي و اكتسابي به خود مي گيرد .
هدايت تكويني تا آخر عمر هر موجودي فعّال است و منحصر به آدم هم نيست و مي تواند مستقلاً عمل كند ولي هدايت تشريعي و اكتسابي بدون همكاري و كمك هدايت تكويني مؤثّر و كار ساز نمي باشد .
در مورد هدايت تكويني فرموده است : قال‌َ رَبنّا الَذّي اَعطي كُل‌ِّ شَي ءٍ خلقَه‌ُ ثُم‌َ هَدي : ـ (موسي ) گفت : پروردگار ما كسي است كه هر موجودي را خلقت بخشيده و سپس هدايت كرده است . كه جمله ثم هدي كه پس از آفرينش كه همراه تعبيه بذر هدايت در فطرت است هدايتهاي تكويني بعدي نيز استمرار دارد (52 طه ) و در همين معني است آيه 3 از سوره اعلي : وَ الَذّي قَدّر فَهَدي : و آن كسي كه اوّل تقدير و سپس هدايت كرد . مانند اينكه انسان در ابتداي خلقت مجهّز به چشم و گوش و ساير مشاعر بصورت ابتدائي هست ولي همراه با رشد و نمو ، آن مشاعر نيز بتدريج تقويت مي شوند و موجب تحصيل يك مقدار دانش و تجربه براي رفع نيازهاي اوليّه انسان جهت ادامه حيات ميشوند .
اما هدايتهاي تشريعي و اكتسابي بدون هدايت تكويني مؤثّر واقع نمي شوند چنانكه خطاب به پيغمبر خود فرموده است : اَفَاَنت‌َ تُسمع‌َ الصُّم‌ُّ اَو تَهدي العُمي‌َ وَ مَن كان‌َ في ضَلال‌ٍ مُبين : - پس آيا تو ميتواني كران را شنوا يا كورانرا بينا و كسي را كه در گمراهي آشكار است هدايت كني ( 39 زحرف ) و نيز فرموده است : وَ ما اَنت‌َ بهادي العُمَي عَن ضَلالَتهَّم ان تُسمع‌ُ الاّ من‌َ يؤمن‌ُ بآياتنا فهم مُسلموُن : و تو هدايت كننده كوران از گمراهيشان نيستي ، تو شنوا نمي كني مگر كسي را كه بآيات ما ميگرود ، پس چنين كساني تسليم شنوندگانند .
پس هدايت تشريعي و اكتسابي وابستگي كامل دارد به هدايت تكويني يعني بخواست خداوند و لذا بايد حتماً خداوند بخواهد تا انسان تحت تأثير هدايت مثبت و يا منفي قراگيرد .
آنچه را ما هدايت مثبت ميدانيم آن نوع هدايتي است كه خداوند پيغمبران را براي اشاعه آن مبعوث فرموده است و متقابلاً آن هدايتي را منفي ميدانيم كه شياطين و طواغيت آنرا برانسانها تحميل منيايند.
در تعريف نوع اول كه هدايت مثبت است پس از ذكر نام 18 نفر از پيامبران فرموده است : ... وَ اجتبينا هم وَ هَدينا هُم الي صراط‌ٍ مُستَقيم‌ٍ ـ ذالك‌َ هُدي‌َ اللّه يهدي به مَن يشاءُ من عباده وَ لَواَشركوُا لَحَبط‌َ عَنهُم ما كانوا يعَمَلوُن ـ اُولئك‌َ الذِّين‌َ اتينا هُم اُلكتاب وَ الحُكم‌ُ و النُبُوةَ فَان يكَفُر بها هؤلاء فَقَد وَ كَلّنا بها قوَماً ليسوُا بها بكافرين ـ اُولئك‌َ الذّين‌َ هَدي‌َ اللّه‌ُ فَبهُديَهُم اقتدَه .... ( آن پيامبران را ) ما برگزيديم و به بزركراهي مستقيم هدايتشان كرديم‌ـ اينست هدايت خداوند كه از بندگان خود هر كه را بخواهد بان هدايت ميكند و هرگاه شرك آورده بودند مسلّماً تمام اعمالي كه انجام ميدادند باطل شده بود- آنان كساني هستند كه كتاب و حكمت و نبوّت داديمشان ، پس اگر ( اي رسول ما ) اين مردم به آنها كافر شوند ما مسلّماً قومي را بانها اختصاص ميدهيم كه كافر به آن نباشند . آن گروه كساني هستند كه خداوند هدايتشان ميكند ، پس به هدايت آنان اقتدا كن .... ( 87 تا 90 انعام ) . و اما در مورد هدايت منفي فرموده است : وَ مَن يعَش‌ُ عَن ذكر الرِّحمن نُقَيّض لَه‌ُ شَيطاناً فَهُوَ لَه‌ُ قَرين ـ وَاَنّهُم لَيَصُدّونهَم‌ُ عَن السِّبيل وَ يَحسَبون اَنهّم‌ُ مُهتَدوُن : هر كس از ياد خداوند غافل شود شيطاني را بر او ميگاريم تا با او باشد ـ و مسلّماً آنها از راه ( خداوند ) بازشان ميدارند در حاليكه مي پندارند راه يافتگانند(35 و 36 زخرف )
پس وقتي انسان در بيخبري از هدايتهاي خداوند راهي را انتخاب كند كه او را از خداوند دور و به شياطين و طواغيت نزديك كند ، آن شياطين و طواغيت رهبري او را بدست ميگيرند و گمراهي او را تشديد ميكنند چنانكه فرموده است : وَ اضل‌ِّ فرعون قَومَه‌ُ وَ ما هَدي : و فرعون ملّت خود را گمراه كرد نه هدايت ( مثبت ) ( 81 طه)
آيات در مود هر دو گونه هدايت بسيار است كه ما بهمين مقدار اكتفا مي كنيم . اين دو نوع هدايت را خداوند در آيه 257 از سوره بقره بنام هاي « رشد » كه هدايت مثبت است و « غي‌ّ » كه هدايت منفي است تعريف فرموده و انتخاب هر يك را به اختيار خود انسانها و اگذار نموده است : لا اكراه‌َ في الدّين قد تَبَيّن‌َ الّرشدُ من الغِّي فَمَن يَكفرُ بالطّاغوت وَ يُؤمن باللّه فَقَد استَمسَك‌َ بالعُروَة الُوثقي لاانفصام‌َ لَها وَ اللّه سَميع‌ُ عَليم : در گرويدن (بدين حق‌ّ ) اجبار و فشاري نيست ، راه رستگاري را از گمراهي مشخّص نموده است ، پس كسيكه از طاغوت احتراز كند و بخداوند ايمان آورد بحقيقت به دستگيره استوار قابل اطميناني دست زده ا ست كه بريده شدني نيست و خداوند شنوائي است دانا :
و ميان هر دو گروه : پذيرندگان هدايت مثبت ، و تابعان هدايت منفي در آيات 258 و 259 بقره مقابله انداخته و نتيجه كار را بآگاهي هر دو گروه رسانيده است : اللّه‌ُ وَلي‌ُ الذّين‌َ آمنوا يُخرجُهُم من‌َ الظُلُمات الَي الّنُور ـ وَالّذين‌َ كَفَروُا اَولياءُ هُم الطاغوُت يُخرجوُنَهُم من‌َ النّوُر الَي الظُلمات ، اوُلئك‌َ اَصحاب‌ُ النّار هُم فيها خالدوُن : خداوند هدايتگر كساني است كه ايمان آورند ، آنان را از تاريكي به سوي روشنائي بيرون مي آورد - و كساني كه (بدين خداوند ) كافر شوند سرپرستان (هدايتگران ) آنها طواغيت مي شوند و آنها را از روشنائي به سوي تاريكي مي برند ، چنين كساني ساكنان هميشگي آتش خواهند بود .
پس يك نوع رهبري و هدايت و يا به قولي سياست هست كه به شرح مذكور از طرف خداوند برقرار گرديده است . و نوع ديگري از سياست و رهبري است كه توسط طواغيت و شياطين وضع شده و اعمال مي گردد .
و اين خود انسانها هستند كه بايد مصلحت خود را تشخيص دهند و انتخاب كنند .
در اينجا مناسب مي دانيم كه پاره اي توضيحات اضافي را براي روشن شدن بعضي مسائل مربوط به نظام آفرينش به نظر خواننده برسانيم :
مسائل عبارتند از :
چرا در برابر پيغمبران شياطين ، و در برابر هدايت مثبت هدايت منفي و در برابر بهشت دوزخ ، و در برابر رستگاران دوزخيان حضور دارند و قص عليهذا ،
ما در دو جلد پيشين كتاب به مناسبت و با استدلال به اصول آفرينش كه در 12 اصل از كلام خداوند استخراج و عرضه داشته ايم پاره اي توضيحات را بيان كرده ايم كه احتمالاً در حافظه خواننده و آماده يادآوري مي باشند .
يكي از آن اصول اصل توحيد نظام آفرينش است : وَ ما تَري في خَلق الرِّحمن من تَفاوُت .
ما وقتي به يكي از اسرار خلقت آگاه شديم مي توانيم بر اساس اين اصل موضوع را در تمام موارد مشابه تعميم دهيم و نتايجي قابل اعتماد كسب نمائيم .
مانند حضور ظلمت در برابر نور كه يك اصل مسلّم است يا وجود مرگ در برابر زندگي كه براي تمام موجودات هست و اجتناب ناپذير است .
حال اگر ما جرياني به نام هدايت مثبت را به سوي رستگاري قبول كنيم بر اساس اصل توحيد نظام بايد جريان ضدّ آن را كه هدايت به سوي پرتگاه است و به نام گمراهي است اجتناب ناپذير بدانيم . ميان اين دو جريان نقطه خنثي وبي‌اثر است . عيناً مانند نقطه صفر در رياضي كه از يك طرف آن تا بي نهايت اعداد مثبت است و از طرف ديگر تا بي نهايت اعداد منفي :> + 0 - <كه در مسير مخالف هم قرار مي گيرند .
در هدايت مثبت انسان در صراط مستقيم و سير الي‌اللّه رهبري مي شود كه تا بي نهايت امتداد دارد و در هدايت منفي در گمراهي به سوي طواغيت و شياطين رهبري مي‌شود كه آن هم تا اسفل‌السافلين شيب و سقوط دارد .
بديهي است كه كساني كه هم در مسير هدايت منفي قرار مي گيرند تصوّر مي كنند راه آنان راه درست است و مخالفان آنها در اشتباه هستند و بهمين جهت مي كوشند تا ديگر - انرا هم همسفر خود نمايند و با اين طرز تفكر است كه كفّار مي گويند مؤمنان به خداوند در گمراهي هستند و يا خواستاران جدائي دين از سياست مي گويند به صلاح ديگران است كه با ما هم عقيده و هم مسلك شوند ـ و گمراهي خود را عين راه يافتگي مي دانند : وَ قال الذّين كَفَروُا للَذّين‌َ آمنوا لَو كان‌َ خَيراً ما سَبَقوُنا الَيه وَ اذ لَم يَهتَدوُا به فَسَيَقوُلوُن هذاافَك‌ٌ قَديم : و عقيده كافران نسبت به راه مسلمانان مؤمن اين است كه اگر راه آنان صحيح بود پيش از ما وارد آن راه نمي شدند ( ما زودتر آن راه را انتخاب مي‌كرديم ) و چون به راه مسلمانان هدايت نيافته اند مي گويند اين دروغي و فريبي كهنه و سابقه دار است (10 احقاف ) .
وَ مَن يَعش‌ُ عن ذكر الرِّحمن نُقيِّض لَه‌ُ شَيطاناً فَهُوَ لَه‌ُ قَرين ـ وَ انِّهُم لَيَصدّوُنَهُم عَن‌ّ السَبّيل وَ يَحسَبوُن اَنِّهُم مُهتَدوُن : و كسي كه از ياد خداوند ( و كتاب او ) غفلت كند شيطاني براي (هدايت او) مي گماريم تا در كنار او باشد ـ و آنها از راه خداوند مانعشان مي شوند ( و تا به حدّي گمراهشان مي كنند ) كه مي پندارند خودشان بر هدايتند . (35 و 36 زحزف ) گفتيم كه بر اساس اصل توحيد نظام ، هر گاه ما يكي از اصول آفرينش را بشناسيم ميتوانيم آن را در امور ديگر نيز تعميم دهيم و تا حدودي به اسرار آن نيز آگاه شويم خواه آن مورد مادي و از اجزاء حيطه زندگي ما باشد و خواه معنوي و از انواع خارج از محيط زيست ما. از كلام خداوند و هدايت پيامبران او دانسته ايم كه دو راه در پيش پاي انسانها وجود دارد يكي راه خداوند كه منتهي به تقرّب و رضوان مي شود و ديگري راه طاغوت كه منتهي به جهنم ونيران مي‌گردد .
در بين اين دو راه در نقطه خنثي يك گروه كساني هستند كه ما را به راه راست دعوت مي كنند و گروهي به دست چپ راه .
اگر ما بخواهيم مطمئن باشيم كه اصولاً چپ و راستي هست و كدام يك از دعوت كنندگان در دعوي خود بر حق‌ّ هستند يك درخت را كه براي ما از اشياء قابل بررسي است در نظر مي گيريم .
در يك درخت ريشه است و ساقه و شاخ و برگ و بار.
از نظر كسيكه در جستجوي زيبائي است شكل درخت و طراوت برگها و رنگ و بوي گلها و شكوفه هاي آن مورد توجّه است و پيرامون آنها داد سخن مي دهد .
از نظر كسيكه نياز به تغذيه براي ادامه حيات دارد ميوه درخت مهمّتر از ساير
اعضاء آنست .
از نظر كسي كه با صنعت سروكار دارد تنه و چوب درخت قابل توجّه و مهّم است. به نظر كسي كه نياز به بر افروختن آتش دارد شاخه هاي درخت به خصوص در مرحله اول آنهائي كه خشكيده اند زودتر قابل استفاده اند .
امّا از نظر باغبان تمام اجزاء آن براي موارد گوناگون قابليّت مصرف دارند و يك درخت در صورتي درخت است كه تمام اجزاء آن با هم فعّال و در رشد و نمّو باشند.
حال اگر فرضاً يك نفر كه علاقمند به ميوه درخت است مأمور هدايت شيره گياه بشود طبعاً مي كوشد شيره را به آن قسمتهائي از درخت هدايت كند كه آوندها يا سلولهاي (؟) آن ميوه ساز هستند .
و اگر كسي كه علاقمند به مشاهده زيبائي ها است فرصت و اختيار هدايت شيره گياهي را بدست آورد آنرا به اجزائي از درخت هدايت مي كند كه بيشتر از هر چيز طراوت برگها و كثرت تعداد و افزايش رنگ و بوي شكوفه ها را سبب شود .
امّا باغبان كه مي داند درخت را به چه منظوري كاشته است كاري مي كند كه تمام اجزاء درخت متناسب و متعادل تغذيه شود تا نتيجه منظور حاصل گردد .
حال در همين درخت مورد مثل ، هر گاه خود ما از اجزاء شيره گياهي باشيم وقتي مي‌خواهيم از طريق منافذ ريشه ها وارد جريان تغذيه گياه بشويم مواجه مي شويم با كساني كه در انجام تمايلاتي كه دارند ما را تشويق مي كنند به طرفي كه منافع او در آن است . يكي مي گويد صلاح تو است كه به طرف ميوه بروي ديگري مي گويد برو و در تشكيل چوب شركت كن و ديگري مي گويد برو شاخه ها را تقويت كن كه مردم احتياج به وسيله گرم كننده دارند و ...
از اين ميان بايد بدانيم مصلحت خود ما كدام است و جهت رسيدن به آن مقصد را انتخاب كنيم .
در ميان هدايتگران كساني هم هستند كه واقعيت امر را به ما مي گويند : اگر به طرف برگ و شكوفه بروي شكوفه چند روزي عمر دارد و پژمرده مي شود و مي ريزد ـ هرگاه به طرف برگ بروي يك فصل زمان دارد و گرفتار خزان مي شود . هر گاه به طرف شاخه بروي مدتي بر درخت مي ماني و سرانجام قطع و طعمه آتش مي شوي . هر گاه به طرف تنه بروي هر چند قويتر و دراز عمرتر است سرانجام قطع مي شوي و مدتي هم به در و تخته و موارد ديگر بكارت مي برند امّا سرانجام پوسيده و طعمه آتش مي شوي ـ امّا اگر به طرف ميوه بروي وارد جريان تغذيه انسانها مي‌شوي و بر حسب ارزشي كه اجزائت دارند در قسمتي از وجود آنان زندگي جديدي را آغاز مي كني . ما برايت گفتيم كه سرانجام راهها چيست اكنون اين خودت هستي كه بايد مقصد خود را مشخّص كني و راه رسيدن به آن را انتخاب نمائي .
عالم هستي چون يك درخت است و ما شيره گياهي كه در راههاي اين جهان كه به منزله ريشه ها و ساق و شاخه هاي درخت هستند در جريان هستيم . قسمت عمده اين درخت پوسيدني و سوختني يعني ساقط شدني و قسمت كمتر آن لايق جهش به درجه بالاتر در عالمي ديگر است : وَ لَو شئنا لاَيَتنا كُل‌ِّ نَفس هُدايها ولكن حق‌ّ القَول‌َ منّي لاَ مَلَئِّن‌َ جَهَنِّم‌َ من الجنِّة وَالنّاس اَجمَعين : اگر ما مي خواستيم بدون هيچگونه مشكلي هر كسي را هدايتش را ( در سمت جهت مثبت جهت ) ميداديم ولي نظام آفرينش ما بر اين واقعيت استوار است كه جهنّم را از جنيان و انسانها پر كنيم (13 سجده ) .
اين نظام عيناً همان نظامي است كه در درخت برقرار است : قسمت عمده درخت فقط سزاوار سوختن و تباه شدن است و قسمت كمتر اآن شايسته جهش به مرحله بالاتر و آغاز زندگي بهتر و طولاني تر .
اين نظام در همه چيز حاكم است : در هر گياه ديگري هم كه در نظر بگيريم قسمت عمده آن دوريختني و تباه شدني است - در آبها هم همين گونه است . قست عمده آبها شور و براي آشاميدن و وارد شدن در مرحله ديگر و بالاتري نامناسب است . فقط آن مقدار جهش پيدا ميكند كه تحت هدايت و تابش نور خورشيد راه بسوي بالا بسپارد و بصورت باران بر زمين ببارد ، قسمتي از آن مستقيماً وارد وجود انسانها بشود وقسمتي ديگر هم بطور غير مستقيم از طريق گياهان و حيوانات ديگر وارد عوالم بالاتري بشود و زندگي جديدي را آغاز كند واز اينمقدار تبخير شده باز هم اندكي از آن به طرف تكامل راه به پيمايد و عمده آن يا در باطلاقها مي‌رود يا در انتهاي رودها به درياها بر گردد : وَقليلاً من عبادي الشِّكور : از بندگانم عدّه بسيار كمي شكر گزارند ( يا حقشناس ) آياتي كه باين معني صراحت دارند بسيار است ولي مابهمين مقدار بسنده ميكنيم . خواننده خود موضوع را براي افزايش آگاهي هاي خود دنبال كند .
پس همين نظامي كه در اشيائي كه در دسترس ما هستند حاكم است ، در نظام معنوي هستي هم برقرار است و اگر ما دراشارات قرآن تدبّر كنيم ميتوانيم بفهميم چگونه است كه اكثريت بندگان خداوند در نهايت رستگارنمي شوند . و تعداد رستگاران اندك است . در همين توالد و تناسلهاي عادّي هم تعداد اطفالي كه با نبوع فطري متولّد ميشوند بسيار اندك است ـ در ظرف اجتماع نيز تعداد اشخاص موفق در علوم و فنون و حرَف كمتر است و نيز اجتماعات موّفق هم از اجتماعات عقب مانده كمتر مي‌باشند ؟
اما چرا چنين است ؟
مگر خداوند با كسي دوستي و با كساني ديگر دشمني دارد كه بعضي را موّفق و رستگار ميكند و بعضي را نمي‌كند ؟
جواب اين ايراد در اصل تكامل نهفته است :
جريان تكامل آرام و تدريجي است .
آرام و تدريجي از نظر ما مي‌باشد كه مقهور گذشت زمان هستيم ولي براي خداوند كه خود زمان و مكان را و اشياء مقهور در زمان و مكانرا آفريده است زمان و مكان هيچگونه اثري ندارد ـ براي او بين زمان آفرينش كهكشانها و انفجار يا نابودي آنها فاصله اي نيست . تا چه رسد باينكه امروز يكي از بندگانش يك قدم به او نزديكتر شود و هزارسال ديگر بنده ديگر ـ همه چيز در همه حال و در هرشكلي كه بايد داشته باشد درعلم او حضور دارد .
نكته ديگر اينست كه بعضي اشخاص در عظمت و اراده خداوند و هدايتهاي قرآن تعمّق كافي نمي‌نمايند و لذا هر چند هم نسبتاً مؤمن هستند يكنوع حالت اعتراض از او ضاع در افكار آنان پديد مي‌آيد .
مثلاً چون نميتوانند تحليل كنند كه چرا بيشترين بندگان خداوند طعمه جهنم ميشوند يك نوع دلسوزي باطني در نهاد آنان بوجود مي آيد و به اين طرز تفكرات احساس ميكنند كه آن بندگان ، مقهور يك نوع ستمگري مرموز و اجتنباب ناپذير هستند و در باطن رحمت و رأفت خداوند را زير سؤال ميبرند .
اينها از جمله كساني هستند كه دلشان ميخواهد تمام شيره‌هاي گياهي بمصرف توليد ميوه برسد . يعني تمام درختها جوري بشوند كه از ريشه تا انتهاي بالاترين شاخه آنها جز ميوه چيزي نباشد تا تمام آن قابل جويدن و بلعيدن باشد ، و حتّي جوري باشد كه زحمت جويدن و بلعيدن را هم نداشته باشد !
و يا اگر از اهل صنعت و حرَف هستند دلشان ميخواهد كه تمام اجزاء درخت ، چوب قابل مصرف در صنعت باشد و اگر چنين هم باشد ، ميخواهند كه همه آن درخت بدون پوست و قسمتهاي زائد باشد واگر چنين هم شد ميگويند : اصولاً چرا بايد زحمت تبديل كردن به الوار و تخته داشته باشد و حتّي ميگويند بهتر بود خداوند آنرا بصورت يك در ساخته شده و يا و سائل ديگر مورد نياز ما از زمين مي‌رويانيد تا مجبور به اره‌ّكشي و رنده زني و اعمال و متحّمل مشقات ديگر نشويم ! و قص‌ّ عليهذا !
اما پيغمبر ما كه باغبان باغ دين است براساس تعاليم آسماني در خترا بهمين صورتي كه خداوند آفريده است ميخواهد و همين شيوه باغداري را تعليم ميدهد ، و خواست آنانرا كه ميخواهند درخت همه اش قابل خوردن باشد ، و نيز خواست آنانرا كه ميخواهند درخت همه‌اش مصالح صنعتي باشد را مردود ميشمارد و بانگ مي‌زند : فاقم وَ جَهَك‌َ للدّين حنيفاً فَطرَت‌َ اللّه التّي فَطَر النّاس‌َ عَلَيها لا تَبديل‌َ لخَلق اللّه ذالك‌َ الذّين‌ُ القّيم‌ُ وَ لُكن‌ِّ اَكثَرَ النّاس لايَعلَموُن ـ پس همّت واراده خود را استوار بردين حقيقت‌گرائي كن كه براساس سنّت خداوند است كه مردم را بر آن فطرت آفريده است . هيچگونه تغييري درسنت آفرينش مجاز يا شايسته نيست ، دين پايدار همين است ( كه بر اساس فطرت استوار باشد ) ولي بيشتر مردم اينرا نميدانند ( 29 روم)
اكنون خواننده عزيز ، ما مانده ايم و چند جور اصلاح طلب ، شاعرش در جستجوي زيبائي است و درخت را با برگهاي انبوه و شكوفه هاي بسيار مي‌پسندد و از خزان و چوب و آتش نفرت دارد .
صنعتگرش چوب را مي خواهد و ريشه و شاخه و برگ و بار را مزاحم مي داند .
كس ديگرش ، فقط ميوه را مي پسندد و اجزاء عمده درخت را بيهوده و زائد مي شمارد و ...
امّا باغبانش درخت را با همين خصوصيّات موجود فطري ، مطلوب مي داند . شما بگوئيد ما حرف كدام يك را باور كنيم و هدايت كدام را بپذيريم ؟