«اهدنا الصّراط المستيقم». (ما را به راه راست ـ بزدگراه مستقيم ـ هدايت فرما).
ريشة كلمة «صراط» از (استراتا)يِ يوناني گرفته شده است. كه در زبان مدرن اروپائي به استريت يعني خيابان تبديل يافته است و آن راهي است كه مطابق اصول مهندسي ساخته شده باشد. و بلندي هايش بريده، و گودال هايش پر شده، و روي درهّ ها و آبروها، پل زده شده. كف راه، با سنگ و مصالح مناسب ديگر، زير سازي و كوبيده و سخت شده. و رويه اش، با آسفالت و غير آن تسطيح، و هموار و سفت شده، و حاشيه ها و گوشه و كنارهايش جدول بندي و احياناً درختكاري و گلكاري شده، با خط كشي پياده رو ساري، مسير پياده و سواره را مجزا كرده، با نصب ميله ها و علايم ديگر، فواصل تا مقصد، و مسير خود روها اعلام گرديده، و راه هاي فرعي و تقاطع ها، كاملاً مشخص گرديده. كنار پرتگاه ها، جان پناه نصب، و اعلام خطر شده، و به طور كلي تمام نكات ايمني در ساختمان آن، رعايت گرديده است. به نظر مي رسد كه استراتاي يو ناني هم از استاراتا (راست راه) فارسي گرفته شده است.
اين تعريف «صراط» است. كه خداوند، با اضافه كردن كلمة «مستقيم» به آن، يك نام مركب ساخته، و دين و قرآن را، به اين نام، ناميده است.
اين دو كلمة مختصر، «صراط مستقيم» كه مكرر در نماز مي خوانيم و مي خواهيم كه خداوند، ما را بدان راه هدايت فرمايد، معناي دين است. كه تفصيل آن، و نقشة ثبت شدة آن، قرآن مبين مي باشد، كه شامل تعاريف فنّي مختصات راه دين است، و طرّاح و مبدع آن، خداوند كريم. و مهندس مُجري و پياده كنندة آن طرح و نقشه، وجود مبارك پيامبر گرامي. و رهروان آن، مسلمانان. و مقصد، تقرب به خداوند متعال است.
فرقي كه «صراط مستقيم» يا «صراط»، با ( استراتا) دارد، اين است كه خداوند، در طراحي و نقشه و تأمين اعتبار، براي اجراي اين نقشه، هيچ گونه مشكل و محدوديّتي ندارد، و لذا طرح راه خود را روي كوتاه ترين فاصله، از مبدء تا به مقصد، نقشه كشيده، و با تأمين اعتبار كافي، براي اجرا، به پيامبر خود سپرده است. و به همين جهت كلمة «مستقيم» را به «صراط» اضافه فرموده است، و لذا «صراط المستقيم» ايمن ترين و كوتاه ترين راهيست كه مسلمانان مؤمن را، به سعادت جاويد، يعني به قرب خداوند، مي رساند. و ما وقتي از خداوند در نيايش خود، هدايت و استعانت مي خواهيم، در واقع، هدايت به چنين راهيست كه در بهترين شرايط و كوتاه ترين مدّت، ما را به خداوند خود نزديك مي سازد.
قرآن به تمام معني'، معنيِ واقعي يك بزرگراه مستقيم است، كه هيچ گونه انحراف و كجي و نقصي در آن وجود ندارد. كسي كه به واقع، قدم به اين راه بگذارد، به يقين ديگر گم شدني نيست. نه خود گم مي شود، و نه او را گم مي كنند چون هر چند در اين مسير، كوره راه ها و راه هاي مختلف و تقاطع ها، در نزديكي ها و حوالي و متقاطع با آن وجود دارد، امّا تفاوت آنقدر زياد و روشن است، كه كسي گرفتار ترديد نمي شود. مگر كسي كه نابينا باشد و تفاوت ها را نبيند، و يا خود را به كوري بزند و نخواهد كه جدائي ها و تفاوت ها را به روشني ببيند. دقّت در آيات 1 تا 5 سورة مباركة «يس»، توضيح فوق را روشن تر مي نمايد.
«يس ـ و القرآن الحكيم ـ انّك لمن المرسلين ـ علي صراط مستقيم ـ تنزيل العزيز الرّحيم». (اي فرستادة ما، تو با همراه داشتن قرآن محكم اساس ـ مسلماً از جملةپيغمبران هستي ـ براي بزرگراه مستقيم دين ـ (كه آن) نازل شده از طرف خداوند عزيز مهربان، است.)
به طوري كه ملاحضه مي فرماييد، در اين آيات، به روشني تصريح شده است، كه «صراط مستقيم» همان آياتي است، كه بر پيغمبر عظيم الشأن در دوران پيامبري، نازل شده است. يعني قرآن كريم.
با عنايت به توضيحاتي كه دربارة «صراط مستقيم» داديم، و گفتيم كه معني آن، بزرگراه كاملاً راست و بدون پيچ و خم و خالي از هر گونه عيب و نقص است. مي توانيم آيات 1 تا 5 سورة «يس» را به شرح زير قابل لمس تر نماييم:
اي فرستادة ما، تو با همراه داشتن قرآن، كه در طرح و نقشة كامل دين اسلام است، از طرف ما، به عنوان پيامبر و مجري طرح و نقشة دين، (و وضع شريعت) انتخاب، و اعزام به سوي بندگان هستي. تا بزرگراه مستقيم دين اسلام را بنا كني. در جريان كاري كه آغاز كرده و قدم گذاشته اي، مرتباً و به هنگام لزوم، دستور و راهنمائيهاي لازم، به تو خواهد رسيد، تا اين بزرگراه، وسيله اي مطمئن و ايمن باشد، و بندگان ما بتوانند در كوتاه ترين زمان و مكان، خود را با استفاده از آن، به ما نزديك سازند.
نكتة مهم و قابل دقّت ديگري كه در «صراط مستقيم» يعني قرآن و شريعت اسلام، نهفته است، اين است كه اين بزرگراه، از ابتدا تا انتها، در همين دنيا ساخته شده است. و در چنين بزرگراهي، كلّ نيازمندي هاي رهروان آن، مي بايد ملحوظ شده باشد، و ملحوظ هم شده است، به طوري كه در طي سفر، از لحاظ مادّي و معنوي، هيچ گونه مشكلي براي مسافران آن، پيش نيايد، و ما هم در تعاريفي، كه از برخي آيات عرضه خواهيم كرد، به اين هر دو جنبة مادّي و معنوي، به طور يكسان، مي پردازيم. و خلاف آن را خطا و نا صواب مي دانيم.