«ان الّذين عند ربّك لا يستكبرون عن عبادته و يسبّحون له و له يسجدون». (محققا كساني كه نزد پروردگار تو هستند، در نيايش و پرستش او تكبّر نمي كنند. و تسبيح او تكبّر نمي كنند. و تسبيح او مي گويند. و در پيشگاهش سجده كنّانند. 205. اعراف).
آية فوق، درست مطابق است با آية 19 از سورة انبياء. كه مي فرمايد «و له من في السّموات و الارض و من عنده لا يستكبرون». (و براي او (خداوند) است، هر كس در آسمانها و زمين است. از پرستش و بندگي او تكبّر نمي كنند و خسته و وامانده نمي شوند.)
ظاهر آيه، «ان الّذين عند ربّك لا يستكبرون..» مي تواند سه معني ظاهري داشته باشد.
1 ـ فرشتگاني كه در عالم غيب هستند، و از مخلوقات غير مادّي مي باشند، و در پيشگاه خداوند قرب و منزلت دارند، متواضع و بي تكبّر و پيوسته در تسبيح و سر به سجده نهادن در برابر عظمت و كبريايي او مي باشند.
2 ـ كساني كه قلباً و از روي صدق و صفا و با نيّتپاك و با تواضع، در برابر عظمت خداوند به تسبيح و سجده كردن مي پردازند، خود را در پيشگاه خداوند احساس مي كنند. و مقرب هستند. ممكن است ابرار و صالحان، از آدميان، هم جزو آنها باشند.
3 ـ كساني هم هستند كه نزد پروردگار توانا، از پرستش او تكبّر نمي كنند. و براي او تسبيح مي گويند. و در برابر او سجده مي كنند.
اما با توجّه به آية 19 از سورة انبياء، كه مي فرمايد «و له من في السّموات و الارض و من عنده..» از كلمّه «عنده» موضوع جديدي به نظر مي رسد. و آن اشاره به يك عالم ديگريست. كه مي توانيم آن را (عالم عند) بناميم. چون آن را از زمين و آسمانها مستنثي و مستقل ذكر كرده است. حال اگر آسمانها را هر چند تا به حال، دسترسي به آنها پيدا نكرده ايم و نمي دانيم موجودات ظاهراً زندة آنها، چگونه اند، بتوانيم جزو عالم شهود به حساب آوريم. چون ظاهر اين است كه از مادّه تشكيل شده اند. و موجودات آنها هم بايد مادّي باشند. (عالم عند) همان عالم غيب خواهد بود، كه فرشتگان از آن عالم اند. امّا اگر فرشتگان را جزو مخلوقات آسمانها بدانيم، بايد قبول كنيم كه (عالم عند) غير از عالم غيب و كساني كه در آن هستند، مقرب ترين مخلوقات دربار عظمت خداوند مي باشند.
در قرآن، كراراً از نزول ملايكه و وجود آنها بطور سربسته ذكر شده است. امّا در دو مورد به وابستگي فرشتگان به آسمان اشاره شده است: يكي در آية 26 از سورة نجم، كه مي فرمايد «و كم من ملك في السّموات لا تغني شفاعتهم شيئا». (چه بسيار فرشتگان در آسمانهاست كه شفاعتشان چيزي را كفايت نمي كند). ديگر در آية 97 از سورة اسراء مي باشد. كه فرموده است «قل لو كان في الارض ملائكة يمشون مطمئنّين لنزلنا عليهم من السّماء ملكا رسولا». (اي رسول ما) بگو اگر در زمين فرشتگاني آرام قدم مي زدند (زندگي مي كردند) مسلمّا براي آنان، از آسمان فرشته اي به رسالت نازل مي كرديم.) ولي چون كساني كه روي زمين زندگي مي كنند انسان اند، پيغمبر برگزيده براي آنان هم بايد از نوع خود آنان باشد.
اين دو آيه، وابستگي فرشتگان را به آسمان، محرز و مسلّم مي نمايد. بنابراين، چون فرشتگان، جزو مجردات و عالم غيب هستند، مي توانيم بگوييم كه آسمان دو جنبه دارد: يكي مادّي كه جزو عالم شهود است. و ديگري معنوي كه جزو عالم غيب است. و بايد هم همينطور باشد. زيرا هر چيزي بايد زوجي يا قريني داشته باشد، كه ضد آن باشد.
حال مي توانيم با اطمينان بيشتري بگوييم كه علاوه بر عالم غيب، كه فرشتگان جزو آن هستند، يك عالم ديگر هم به استناد اشارات صريح آية 205 از سورة اعراف، و آية 19 از سورة انبياء وجود دارد. كه (عالم عند) است. و موجودات آن مقرب ترين موجودات خداوند مي باشند. كه شايد روح از آنجا نازل مي شود.
از دقّت در اين قبيل آيات، نكات ديگري هم استنباط مي گردد. مانند اينكه آسمانها هم عالم شهود هستند، و هم عالم غيب. كه هم موجودات آسماني مادّي در آنها سكونت دارند و هم موجودات مجرد غيبي. كما اينكه زمين هم كه از نظر آفرينش آن عيناً مانند آسمان هاست. (طبق توضيحات قبلي ما ذيل آيات آفرينش) هم مسكن انسان است كه ماديست. و هم مسكن جن، كه غير مادّي مي باشد. كما اينكه وجود ما هم از جسم و روح تشكيل شده است. بدين ترتيب مي توانيم بگوييم كه عوالم، تو در تو و متداخل هستند. امّا (عالم عند) از اين عوالم، كه ما تقريباً شناخته ايم جدا مي باشد.