«الله الّذي جعل لكم الارض قرارا و السّماء بناء و صوّركم فاحسن صوركم و رزقكم من الطيّبات ذالكم الله ربّكم فتبارك الله ربّ العالمين». (خداوند كسي است كه زمين را قرارگاه شما گردانيد. و آسمان را بنائي و شما را شكل داد. سپس شكل شما را نيكوتر كرد و از روزي هايي پاكيزه نصيب شما كرد. پروردگار شما چنين است پس بركت آفرين است پرورگار جهانيان. 64 غافر)
مفردات آيه، متضمّن نكات زير است: 1 ـ زمين، قرارگاه است. يعني سكونت در آن، دائمي نيست 2 ـ آسمان، بنا يا پايدار است. و چون به «و لكم» برمي گردد، يعني (جعل لكم السّماء بناء)، مفهوم اين است. كه آسمان را محلّ سكونت دائمي شما قرار داده است. 3 ـ انسان، آفريده مي شود. و پس از آن، صورتهاي گوناگون كسب مي كند. كه يكي پس از ديگري، بهتر است. كه هم ممكن است حكايت از شكلهاي مختلف انسان در فواصل عمر، مانند كودكي، جواني، كمال، كهولت و پيري داشته باشد، و هم ممكن است اشاره به صورتهاي مختلفي باشد كه در طول تاريخ بشريت، در نوع و نژاد آدميان ظهور مي كند. و لذا مي توان انسان را در هر عصري، يك نوع متكامل از اجداد، پيشين دانست. يعني آنچه علم در پي اثبات آن است. 4 ـ جملة «.. و رزقكم من الطيّبات..»، متضمّن منت گذاري خداوند بر انسان است. به اين معني كه بشر از قسمتهاي بهترين توليدات طبيعت، روزي مي گيرد. و هم حكايت از اين دارد كه غذاي پاكيزه در سلامت جسم و روح و زيباتر شدن آدمي، و سير او به سوي كمال، مؤثر و كارساز است. و (واو) در «.. و رزقكم من الطّيبات»، با دادن روزيهاي پاكيزه به شما، شكل شما را نيكوتر گردانيد.
اينكه زمين قرارگاه موقت است، مورد قبول عامّه است. امّا در مورد اينكه آسمان، خانه و مسكن است لازم مي باشد تعمّق بيشتري بنماييم تا مفهوم حاصل شود.
بناء، به معني خانه و ساختمان است. و چون همانطور كه قبلاً نيز اشاره كرديم (واو) در «والسماء بناء» جمله را به «الله الّذي جعل لكم» عطف مي دهد، و جملة كامل مي شود (الله الّذي جعل لكم السّماء بناء) يعني: خداوند كسي است كه آسمان را براي شما، خانه و مسكن قرار داد. دليل ديگر آيه «و في السّماء رزقكم و ما توعدون». (روزي شما و آنچه وعده داده شده ايد، در آسمان است. 22، ذاريات)، مي باشد. كه با آية «فوربّ السّماء و الارض انّه لحقّ مثل ما انّكم تنطقون». (قسم به پروردگار آسمان و زمين، (انكه در آية قبل اشاره شد كه روزي شما و آنچه وعده داده شده ايد، در آسمان است)، يك حقيقت و واقعيت است. درست مثل اينكه سخن گفتن شما واقعيت دارد.)، به آن تأكيد شده. و متضمّن همين حقيقت است. و نيز آية «سارعوا الي مغفرة من ربّكم و جنة عرضها السّموات و الارض اعدّت للمتّقين». (بشتابيد و تلاش كنيد، براي آمرزش پروردگارتان، و بهشتي كه گستردگي آن آسمانها و زمين است. و براي اهل تقوا فراهم شده است. 133، ال عمران). و آيات متعدّد ديگر كه به همين معنا حكايت دارند.
اكنون اين سؤال پيش مي آيد كه مسكني كه در آسمان است، و روزيهائي كه در آنجا مقرّر است، فقط پس از مرگ نصيب اهل تقوا مي شود، يا در همين زندگي هم نصيب كساني مي گردد؟
آية 30سورة نحل مي فرمايد «و قيل للّذين اتّقوا ما ذا انزل ربّكم قالوا خيرا للّذين احسنوا في هذه الدّنيا حسنة و لدّار الآخرة خير و لنعم الدار المتّقين». (به اهل تقوا گفته مي شود: پروردگارتان چه چيزي نازل كرد؟ مي گويند: بهترين را. براي كساني كه نيكوكارند، در اين جهان نيكوئي است. و سراي آخرت بهتر است. و چه خوب است سراي اهل تقوا.)
و در آية 12 سورة زمر آمده است «قل يا عبادي الّذين اتقوا ربّكم للّذين احسنوا في هذه الدّنيا حسنة و ارض الله واسعة انّما يوفي الصّابرون اجرهم بغير حساب». (به بندگان من بگو: از خدا بترسيد. (خدا دارباشيد). براي كساني كه نيكوكارند، در اين جهان نيكوئيست. و زمين خدا وسيع است. و مسلّم بدانيد كه ثابت قدمان بردبار، اجر خود را بي حساب، دريافت خواهند كرد.)
و آية 201 بقره مي فرمايد «و منهم من يقول ربّنا اتنا في الدّنيا حسنة و في الاخرة حسنة و قنا عذاب النّار اولئك لهم نصيب ممّا كسبوا و الله سريع الحساب». (و از آنان كساني مي گويند: خداوندا در اين جهان و آن جهان، به ما پاداش نيك ببخش. و ما را از عذاب آتش نگاهدار. چنين كساني را از آنچه مي كنند، بهره ايست. و خداوند سريع الحساب است.
ضمناً به عنوان جملة معترضه گفته شود كه اين آيه، با جملة «لهم نصيب مما كسبوا» اين معني را مي رساند كه با دعاي بدون عمل، چيزي به كسي داده نمي شود.
در عصر ما، عملاً بهره برداري از آسمان، شروع شده است. و ديگران به وسيلة امكاناتي كه فراهم كرده اند، ما را هم مورد تهديد جدي قرار داده اند. و ما در يك حالت انفعالي، واقع شده ايم. و وسيلة دفاعي كافي هم نداريم. در حالي كه خداوند فرموده است «و في السّماء رزقكم» ولي ما دست روي دست گذاشته ايم. و مي گوييم در آن دنيا از اين رزق، بهرة فراوان خواهيم برد. خداوند مي فرمايد: نيكوكاران و اهل تقوا، هم از اين دنيا بهرة خوب مي گيرند، و هم در آن دنيا. و نيز فرموده است: خداوند حساب همه چيز را خوب نگاه مي دارد. و فرد را بر اساس عمل جزا مي دهد. بنابراين، اگر ما نتوانيم از مواهب اين دنيا بهرة لازم را بگيريم، معلوم است كه يكي از دو پاي ما لنگ است. و مي خواهيم با يك پا، لنگان لنگان، اين راه دشوار را طي كنيم. و به آن سرا برسيم و مزد خوب خود را دريافت داريم!.
خداوند در آيه 32، سورة نحل فرموده است: به بندگان من بگو «يا عبادي الّذين اتّقوا ربّكم للّذين احسنوا في هذه الدّنيا حسنة..». به بندگان من بفهمان كه از خدا بترسند. و بدانند كه براي فرد نيكوكار، در اين دنيا پاداش نيك است. اينگونه آيات، كه خطاب انذار گونه دارند «اتقوا ربّكم»، يكي از شرايط تقوا و بهره گيري خوب از مواهب خداوندي را، در همين دنيا معرّفي مي فرمايد.
اگر ما، گذشته را در نظر بگيريم، مي بينيم كه مسلمانان آنقدر سستي كردند، تا سرزمينهاي اسلامي، مستعمرة مهاجمان غير اسلامي، شد. و سالها لگد كوب آنان شدند. و فرهنگ مبتذل آنان را پذيرفتند. و پس از سالها تحمّل مذلت، بعضي كه متوجّه خطاها و قصور خود شدند، هزاران قرباني و قسمت عمدة امكانات مالي و اقتصادي خود را از دست دادند، تا توانستند آزادي محدودي به دست آوردند. هر چند هنوز هم آثار پليد آن، باقي مانده است.
اين تجربة تلخ زمينهاي مسلمانان بود. اكنون آسمان آنان را مورد تجاوز و تاخت و تاز، قرار داده اند. كه خطر آن بسيار بيشتر از استعمار سرزمين و كشور مي باشد. هر چند استعمار زمين هم هنوز پا بر جاست.
استعمار آسماني را با خون نمي توان پاك كرد. با آن فقط با علم و صنعت مي شود روبرو شد. ما فقط بي خيال نشسته ايم.و نعمات و موهبتهاي الهي را يكي پس از ديگري از دست مي دهيم. و دم از آخرت مي زنيم. در حالي كه درآن و براي آن هم، قدمي اصولي بر نميداريم.
موضوع به همين جا ختم نمي شود. كه آسمان ما هم مستعمره قرار گيرد. هزاران اشارات ديگر، در قرآن هست كه عدم توجّه به آنها، همان عواقب وخيم را دارد كه پيشامدهاي پيشين داشته اند. ما بايد به قرآن، با ديدي واقع بين تر بنگريم. غبار برخاسته از قافله هاي پيشين را كه بر چشمانمان نشسته است، پاك كنيم. تا بهتر ببينيم. و راه خود را كه «صراط مستقيم» يعني بزرگ راه الهي است و خوشبختانه پيش رو داريم، بپيماييم. امّا اين راه، طي قرون و اعصار بر اثر طوفانهاي و سيلها زير ريگهاي روان و رسوبات در كوير خشك و لم يزرع افكار و انديشه هاي بي حركت، مدفون شده است. بايد اين بزرگراه را از زير اين رسوبات و گرد خاكها پاك كنيم. و در آن به رفت و آمد و حفظ و نگاهداري بپردازيم. قدما مي گفتند: درب خانه را باز نگاهداريد. كه اگر در راهي رفت و آمد نباشد، راه كور مي شود. رفت و آمد نكردن در صراط مستقيم هم همان اثر را دارد. هر چند خود راه، باقي مي ماند. چون از نهايت استحكام برخوردار است. امّا در نظر ما كور مي شود. كفر، امروز، شديداً فعّال است. به هر سو، براي خود راهي و راه هائي مي گشايد. فعّاليّت موفقيت آميز كفر، به علّت برچيده شدن مواضع دين، از سر راه آن است. شب ظلماني و خواب آلوده، وقتي طولاني مي شود، كه روز، كوتاه بيايد. متقابلاً اگر روز، فعّال و پويا باشد. شب ناگزير كوتاه مي آيد.