«فامّا الّذين شقوا ففي النّار لهم فيها زفير و شهيق ـ خالدين فيها ما دامت السّموات و الارض الّا ما شاء ربّك انّ ربّك فعّال لما يريد ـ و امّا الّذين سعدوا ففي الجنّة خالدين فيها ما دامت السّموات و الارض الّا ما شاء ربّك عطاء غير مجذوذ»، پس كساني كه شقي و بدبخت شوند ماداميكه آسمان ها و زمين برقرارند، در آتش (جهنّم) خواهند بود و نصيب آنان فرياد و ناله و زاري است و نيكبختان رستگار تا زماني كه آسمان ها و زمين برقرارند در بهشت ساكنند مگر اين كه پروردگارت بخشش پايان ناپذير بر ايشان بخواهد، (106 ـ 107 هود)
از ترجمه و تفسيرهائي كه به دست داده اند معروف اين است كه هر كسي كه به بهشت برود جاويدان در همان نعمات غوطه ور است و هر كس به جهنّم سقوط كند، الي الابد در همان جا معذّب است و بيرون شدني نيستند.
بعضي در پاسخ به غير منطقي بودن عذاب هميشگي در جهنّم گفته اند: علّت اين است كه گناه كار يا مشرك كه تصميم داشته است تا آخر عمر، هر چند طولاني باشد، به ارتكاب گناه ادامه بدهد يا در شرك بماند، بي عدالّتي نخواهد بود كه الي الابد هم در عذاب مخلّد باشد، كه اين جوابي است من در آوردي و ربطي به آيات ندارد.
ما اگر مرتكب گناهان كبيره يا شرك مي شويم علّت اين است كه خدا را نمي شناسيم و اينكه خدا را نمي شناسيم به علّت اين است كه يا در محيط گناه و كفر پرورش يافته ايم و يا مستضعف باقيمانده ايم و يا حادثه اي ما را به راه خطا كشانيده است و بعيد است كسي خدا را بشناسد و براي او شريك قرار دهد، چون داشتن يقين به وحدت محلّي براي شرك باقي نمي گذارد و نيز توجّه داشتن به اشراف و بينائي خداوند بر تمام اعمال جرأت ارتكاب گناه راسلب مي كند. درست است كه هر كسي بايد تلاش كند كه حقيقت را بشناسد و راه صواب را برگزيند امّا توفيق در اين راه امري است كه بي خواست خداوند ميسّر نيست و فقط گفتنش آسان است.
ما وارد معركه جبر و اختيار نمي شويم بلكه وارد اصل مطلبي مي شويم كه خود را مكلّف به تحقيق همان مي دانيم و آن روشن كردن نكاتي است كه ار نظرها دور مانده است.
بطوريكه ذيل آيه بيان كرده ايم اوّلاً معني خلود منحصر به آن معناي شايع نيست و به معناي اقامت و سكونت كردن هم هست، ثانياً خداوند خلود را هم در مورد بهشتيان و هم در مورد جهنّميان مقيد به زمان مشخصي كرده است كه: «ما دامت السّموات و الارض» است و بطوري كه مي دانيم به تصريح اصل «كلّ شيء هالك» آسمان ها و زمين هم عمري دارند و پس از آن مرگي، و چه كسي مي داند پس از روز رستاخيز چه مدّتي به همين وضع پايدار خواهند ماند؟ ثانياً همين بقاء آسمان ها و زمين هم با جمله «الّا ما شاء ربّك» مگر اينكه پروردگارت چيزي ديگر بخواهد، تحت سيطره استثناء قرار گرفته است، رابعاً با جملة «انّ ربّك فعّال لما يريد» استثناء را تأكيد نموده و به آن قطيعيّت داده است و دست خود را باز گذاشته است، خامساً در مورد نيك بختان بهشتي با ذكر جملة «الّا ما شاء ربّك عطاءً غير مجذوذ»: مگر اينكه پروردگارت براي آنان بخششي غير مقطوع (هميشگي) بخواهد اشاره فرموده است كه خلود در بهشتي به معني سكونت است نه به معني هميشگي زيرا از كلمة محلي «غير مجذوذ» كه مربوط به بعد از بهشت است معلوم مي شود كه مدت سكونت در بهشت مجذوذ است يعني مقطوع و بي دوام است نه آن طوري كه شايع است الي الابد؟
اندكي تفكّر هم اين نكته را در ذهن روشن مي كند كه اگر عدّه اي كه وارد بهشت مي شوند الي الابد به همان حال خورد و نوش و تعيّش و تلذّذ بپردازند، و تكليفي را اداء نكنند چه خاصيّت وجودي خواهند داشت، بخصوص اينكه اين حالت مغاير مفهوم جملة «و الي الله المصير» است و همين طور كساني كه در دوزخ معذّب الي الابد مي شوند ضجّه و نالة هميشگي آنها در برابر رحمت و عفو پروردگار چه مي شود؟ سادساً آيات متعدّد در قرآن حكايت از اين دارند كه جزاء نيكوكاران حدّ مرزي ندارد امّا كيفر بدكاران به اندازه همان اعمالي است كه مرتكب شده اند و لذا وقت كوتاه عمري خود كه در آن مرتكب گناه شده اند با عذاب الي الابد متناسب نيست، سابعاً خود خداوند فرموده است: «كلّ شيء هالك» و لذا قطعي است كه جهنّم هم مرگي و پاياني دارند. عليهذا هر چند با تعاريفي كه از بهشت و جهنّم شده است الي الابد در بهشت زيستن بسيار نيست و يك لحظه در جهنّم بودن كم نيست، ما خود را به خداوند مي سپاريم تا او چه بخواهد «و افوّض امري الي الله انّ الله بصير بالعباد».